“Bài viết gồm 18 bước tóm tắt giúp người chăn nuôi có thể kiểm soát được sự lây lan mầm bệnh tại trang trại của mình sau khi đã bị dịch tả tấn công hoặc để ngăn chặn sự xâm nhập của virus vào các trang trại khác, là cơ sở để có thể thực hiện tái đàn sau dịch. Bài viết dựa trên kinh nghiệm kiểm soát dịch bệnh ASF tại một số cơ sở chăn nuôi lớn ở Trung Quốc. Đây là những thông tin rất hữu ích, có thể áp dụng đối trong nhiều kịch bản và trường hợp khác nhau. Tựu chung, bài viết xoay quanh mục địch trả lời 2 câu hỏi: Phải làm gì khi đối mặt với dịch ASF? Và cách thức tốt nhất để trang trại đạt được mục tiêu tái đàn sau dịch là gì?”

Sau khi tiêu hủy, khu vực chôn lấp cần được rải vôi hoặc hóa chất bột khử trùng trên bề mặt (Ảnh: Gustavo Lopez)

1. Tốc độ là chìa khóa giải quyết vấn đề

Đối với ASF, hành động nhanh là rất quan trọng. Vì vậy việc phát hiện, nhanh chóng loại bỏ nguồn lây nhiễm là mục tiêu hàng đầu để ngăn chặn sự lây lan của virus trong hệ thống trang trại. Khuyến cáo rằng, mọi hoạt động quanh vị trí phát hiện dịch bệnh trong vòng 15 ngày trước đó cần được truy xuất để kiểm tra. Đặc biệt, các hoạt động tiềm ẩn nguy cơ lây lan lớn (đàn lợn vào ra/xe tải chở hàng) với vị trí phát hiện bệnh dịch phải được kiểm tra nghiêm ngặt và được thực hiện xét nghiệm để khoanh vùng nguồn bệnh.

Khu vực trữ phân, biogas: được xử lý bằng các hóa chất khử trùng dạng bột nồng độ tối thiểu 25% (Ảnh: Gustavo Lopez)

2. Xe tải ra vào trang trại cần được khử trùng

Xe tải chở hàng có hoạt động ra vào khu vực nhiễm bệnh trong thời gian gần nhất phải được rửa sạch, đưa đi khử trùng hoàn toàn và triệt để ngay lập tức. Việc khử trùng cần tiến hành trong thời gian đủ để mọi ngóc ngách trên xe tải được tiếp xúc với hóa chất khử trùng ít nhất 3h liên tục.

3. Khoanh vùng ảnh hưởng

Để ngăn chặn sự lây lan của virus một cách hệ thống, đặc biệt là đàm bảo an toàn cho các khu trại khác cần xác định được 3 khu vực hay phạm vi bán kính xung quanh vị trí phát hiện dịch bệnh.

  • Khu vực đầu tiên gọi là “vùng bùng phát dịch bệnh” có bán kính 1 km.
  • Khu vực thứ 2 được gọi là “khu vực kiểm soát” có bán kính 3 -5 km
  • Khu vực thứ 3 được gọi là “khu vực giám sát” có bán kính khoảng 10 km tùy thuộc vào điều kiện địa lý và mật độ nuôi.

4. Các hoạt động bị cấm ở khu vực kiểm soát

  • Không cho phép bất kỳ người lạ nào ra vào khu vực này, ngoại trừ những người của các cơ quan chức năng hỗ trợ chôn lấp, khử trùng, bác sỹ thú y và cư dân sống trong khu vực đó.
  • Không bán hoặc di chuyển lợn ra ngoài khu vực.
  • Không tự ý giết mổ, bán thịt ra thị trường.
  • Không bán thức ăn tồn kho từ khu vực nhiễm bệnh ra bên ngoài cho các trang trại khác sử dụng
  • Hạn chế thực hiện các hoạt động vận chuyển vào ra khu vực kiểm soát, ngoại trừ những người có chức năng hoặc vận chuyển nhu yếu phẩm cho cư dân sống trong khu vực.

5. Các hoạt động cần làm tại khu vực giám sát

  • Đặt các điểm kiểm dịch, khử trùng tại lối ra và vào khu vực bị ảnh hưởng và khu vực kiểm soát.
  • Khử trùng bất kể phương tiện nào ra vào khu vực giám sát bằng các hóa chất khử trùng.
  • Thay quần áo, giày ủng tại chốt kiểm dịch trước khi vào khu vực bên trong.
  • Kiểm soát các động vật đi lạc có thể vào sâu bên trong khu vực dịch bệnh.

6. Hành động tại khu vực bùng phát dịch

  • Loại bỏ hoàn toàn đàn lợn và chất thải của chúng bằng cách chôn lấp (đặc biệt không giết mổ, do phần lớn virus ASF nằm ở trong máu lợn bị nhiễm bệnh).
  • Chôn toàn bộ xác lợn chết và bị giết trong hố sâu 4 m.
  • Chỉ bắt đầu tiến hành chôn lấp hoặc thiêu hủy lợn bệnh khi đã chuẩn bị sẵn sàng hố chôn và công cụ hỗ trợ.
  • Mục tiêu giảm thiểu khả năng các động vật ăn xác có thời gian tiếp cận lợn bệnh.
  • Thực hiện trước với khu vực bị ảnh hưởng nặng nhất để giảm tải lượng virus trong môi trường và phòng ngừa lây lan.
  • Thiêu hủy các xác lợn chết bằng gỗ, rơm hoặc cao su.
  • Lấp hố chôn và rải vôi hoặc hóa chất khử trùng lên bề mặt.
  • Nhân viên thực hiện hỗ trợ chôn lấp cần được tắm rửa, khử trùng tại chỗ sau khi hoàn thành nhiệm vụ.
  • Tiêu diệt các động vật gặm nhấm, bọ ve, ruồi muỗi tại khu vực bùng phát bệnh để ngăn chặn sự lây lan cơ học hoặc sinh học cho virus gây bệnh.

Chuồng trại cùng các vật dụng được thu gom để khử trùng (Ảnh: Gustavo Lopez)

7. Khử trùng đúng cách

Virus ASF là một chủng virus mang nhân DNA có vỏ bọc và có khả năng thích nghi với môi trường rất cao. Chúng ta có thể tạo ra một môi trường không thuận lợi nhất cho sự tồn tại và phát triển của nó. Để việc khử trùng chuồng nuôi sau dịch đạt tối đa hiệu quả, những điều cần lưu ý là:

  • Thực hiện theo đúng hướng dẫn sử dụng của nhà sản xuất thuốc khử trùng.
  • Trước khử trùng cần loại bỏ các dấu tích của chất thải hữu cơ (máu, lông, da, phân…) còn lại trong chuồng nuôi bằng các hóa chất tẩy rửa dạng kiềm (Xút).
  • Đảm bảo thời gian ngâm ủ chất khử trùng ( khuyến cáo 3h liên tục).
  • Xịt rửa chuồng thường xuyên và tận dụng ánh sáng, nhiệt độ cao từ môi trường khi có thể để ức chế sự tồn tại của virus

8. Các hóa chất khử trùng được chứng minh tác dụng bất hoạt virus ASF

  • NaOH
  • Natri hypochlorite.
  • Calcium hypochlorite.
  • Glutaraldehyde.
  • Citric acid.
  • Iodine monochloride.
  • Formaldehyde.
  • Hợp chất Amonium bậc 4.
  • Các hợp chất có tính oxy hóa cao như Kali peroxymonosulfate (Virkon S).

9. Khử trùng khu vực chuồng nuôi và vật dụng liên quan

Tất cả vật dụng dùng để giết, đốt hoặc chôn lấp lợn bệnh cần được khử trùng giống như khu vực chuồng trại. Những vật liệu khó có thể khử trùng đúng cách nên được đốt và chôn cùng xác lợn vì chúng là mối nguy hiểm tiềm tàng. Các trang trại có nhiều ô chuồng và khu nhà ở nên được khử trùng lần lượt từ trong ra ngoài, bắt đầu từ khu vực bị dịch bệnh nặng nhất

10. Khử trùng dụng cụ hỗ trợ chăn nuôi – Giai đoạn 1

Vì virus ASF có khả năng kháng thuốc và thích nghi với môi trường cao, nên điều vô cùng quan trọng là phải làm sạch và khử trùng đúng cách tất cả những vật dụng và khu vực có thể đã tiếp xúc với mầm bệnh. Chúng ta sẽ có 1 quy trình như sau:

  • Loại bỏ cơ học với các chất thải hữu cơ từ đàn lợn nhiễm bệnh(thức ăn thừa, da, lông, phân, máu…) bằng bàn chải và xẻng trên các dụng cụ hỗ trợ chăn nuôi.
  • Rửa sạch tay trước khi tiếp xúc với các công cụ điện, điện tử không thể tẩy rửa bằng nước (VD: tủ điều khiển…); sau đó sử dụng một tấm vải ngâm trong dung dịch thuốc khử trùng phủ lên lớp vỏ nhựa bên ngoài của các thiết bị đó.
  • Vứt bỏ hoặc đốt các thiết bị không thể được khử trùng bằng những cách thông thường.
  • Xịt rửa sạch các công cụ dụng cụ có thể tiếp xúc với nước bằng vòi xịt áp lực.
  • Tẩy sạch bề mặt chúng bằng hóa chất có tính kiềm (VD: NaOH).
  • Xịt rửa sạch lại với nước và để khô tự nhiên.
  • Các hóa chất khử trùng cần được sử dụng theo khuyến cáo của nhà sản xuất, ngâm tẩm các dụng cụ trong tối thiểu 6h liên tục.
  • Tăng nhiệt độ khu vực chuồng nuôi bất cứ khi nào có thể.

11. Khử trùng dụng cụ hỗ trợ chăn nuôi – Giai đoạn 2

Cùng chung với phương pháp như trên, các bước tiến hành tiếp theo sẽ bao gồm:

  • Tháo dỡ các thiết bị trong trang trại (sàn chuồng, hệ thống cho ăn, máng uống…)
  • Loại bỏ cơ học với các chất thải hữu cơ từ đàn lợn nhiễm bệnh(thức ăn thừa, da, lông, phân, máu…) trên các thiết bị đó bằng bàn chải và xẻng.
  • Xịt sạch bằng nước và rửa các thiết bị trên bằng các chất tẩy có tính kiềm.
  • Rửa sạch lại bằng nước, để khô tự nhiên.
  • Ngâm trong hóa chất khử trùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất trong thời gian tối thiểu 6h liên tục.
  • Tăng nhiệt độ khu vực chuồng nuôi bất cứ khi nào có thể.
  • Khử trùng các thiết bị khử trùng bằng các tấm vải ngâm trong hóa chất khử trùng, phủ lên bề mặt các thiết bị đó hoặc sử dụng hơi khử trùng.
  • Vứt bỏ và đốt tất cả quần áo được sử dụng trong quá trình khử trùng.

Phun thuốc khử trùng bên ngoài khu vực chuồng nuôi ( Ảnh Gustavo Lopez)

12. Khử trùng chuồng trại và công cụ chăn nuôi– Giai đoạn 3

Quy trình cuối cùng được áp dụng đối với toàn bộ những phần còn lại trong trang trại:

  • Khử trùng toàn bộ các bề mặt bê tông: sàn, nền, tường…, bên trong trang trại bằng cách phun hóa chất hoặc rải bột khử trùng lên toàn bộ bề mặt.
  • Duy trì trong vòng ít nhất 6h liên tục tiếp xúc hóa chất khử trùng tại các khu vực trên.
  • Tăng nhiệt độ khu vực chuồng nuôi bất cứ khi nào có thể.
  • Niêm phong khu vực trang trại, không cho phép ra vào trong thời gian này.

13. Xử lý khu vực bên ngoài chuồng nuôi

Khi toàn bộ khu vực bên trong trang trại và các vật dụng đã được khử trùng, vẫn còn những nguy cơ tiềm tàng từ môi trường bên ngoài xung quanh trang trại, nơi mà virus có thể trú ngụ và tấn công trở lại bất cứ lúc nào. Chúng ta cần có phương án xử lý các mối nguy cơ đó.

  • Rải bột khử trùng nồng độ 25% trên toàn bộ lãnh thổ khuôn viên trại với tỷ lệ 2 kg thuốc bột/ 1 m2 diện tích.
  • Chất thải (phân, nội tạng…) từ đàn lợn được trộn bột khử trùng 25% với tỷ lệ 150 kg bột/1 m3 chất thải.
  • Loại bỏ lớp bạt phủ của các hố biogas. Chuyển sang chôn tại một hố khác.
  • Loại bỏ thức ăn thừa trong các xilo, kho cám tồn dư. Chuyển toàn bộ sang chôn lấp tại hố chôn mới.
  • Khử trung các xilo, bin chứa thức ăn bằng máy phun sát trùng.
  • Dựng hàng rào xung quanh khu vực chuồng trại để tránh sự xâm nhập từ bên ngoài (người, động vật…).
  • Đốt toàn bộ quần áo được sử dụng trong quá trình khử trùng.
  • Niêm phong khu vực trại cho đến khi lệnh cấm được dỡ bỏ.

Rải bột khử trùng khu vực hố phân, biogas ( Ảnh Gustavo Lopez)

14. Biện pháp an toàn sinh học

Việc tái đàn sau khi bị nhiễm dịch tả châu Phi là điều mong muốn của bất kỳ doanh nghiệp hay các nhân nào. Đó không phải là một mục tiêu dễ dàng, do virus ASF có khả năng thích nghi với môi trường và khó tiêu diệt. Để thực hiện được mục tiêu đó, cần dành nhiều thời gian, nỗ lực, chi phí và lặp lại nhiều lần các biện pháp phòng ngừa, bởi nguy cơ tái phát dịch là rất cao.

Dịch tả châu Phi là một trong những dịch bệnh được Tổ chức thú y thế giới (OIE) vô cùng quan tâm. Thời gian có thể tái đàn được quy định tùy thuộc vào các địa phương và quốc gia khác nhau. Khi các cơ quan chức năng cho phép được tái đàn, là lúc nên thực hiện các xét nghiệm để đánh giá mức độ an toàn. Các phương pháp xét nghiệm sẽ xác định trang trại đó có đủ sạch để có thể tái sản xuất chăn nuôi hay không.

15. Quy trình nuôi tái đàn thử nghiệm

  • Chọn một nguồn con giống đáng tin cậy tại các cơ sở chăn nuôi lớn, trang trại uy tín.
  • Xét nghiệm để chắc chắn rằng đàn giống âm tính với các bệnh cơ bản (bao gồm cả ASF).
  • Vận chuyển trên một xe tải sạch, được khử trùng đúng cách.
  • Tuyển dụng nhân viên chăn nuôi, sẵn sàng sống và làm việc ở trong trại tối thiểu 60 ngày.
  • Tính toán cung cấp đủ thức ăn, nguồn nước cho thời gian 60 ngày.
  • Thức ăn và nguồn nước cũng phải được xét nghiệm âm tính với ASF.
  • Nên nuôi thử nghiệm khoảng 5 – 10% công suất toàn trại.
  • Xe tải vận chuyển đàn giống được rửa sạch, khử trùng đúng quy trình trước khi di chuyển đến khu vực khác.

16. Lưu ý trong quá trình nuôi thử nghiệm

Trong các trang trại lợn giống và lợn thịt, nên thả chúng đi lại tự do trong các ô chuồng và cả lối đi. Tương tự với các trại lợn nái, không nên nhốt chúng trong các chuồng nái, nên cho phép chúng đi lại tự do. Nếu cần có thể quây các hàng rào để cho chúng di chuyển trong khu vực trại.

17. Giám sát đàn lợn nuôi thử nghiệm

Sau khi đưa đàn lợn thử nghiệm vào trang trại, việc quan trọng cần làm là giám sát chúng. Công việc bao gồm:

  • Giám sát đàn lợn trong vòng 60 ngày liên tục.
  • Thực hiện các xét nghiệm bằng phương pháp PCR hàng tuần trên đàn lợn.
  • Các con lợn bị chết cần được bác sỹ thú y kiểm tra. Các mô, bộ phận nội tạng cần được gửi về phòng thí nghiệm.
  • Thu thập mẫu máu trên tất cả các con lợn vào cuối chu kỳ 60 ngày. Xét nghiệm ELISA và PCR để phát hiện các kháng thể và kháng nguyên.

18. Cuối cùng, ASF đã bị loại bỏ hoàn toàn

Khi tất cả các bước đã được tiến hành và các xét nghiệm kiểm dịch đã kết thúc, kết quả trả về âm tính với virus ASF tại tất cả các thời điểm và tất cả các mẫu thu thập đồng nghĩa với việc virus ASF đã hoàn toàn bị loại bỏ. Trang trại của bạn đã an toàn và sẵn sàng cho việc tái đàn.

Nguồn: nhachannuoi.vn

 

Bài viết liên quan